03 janar 2009

ESE; LIRIA E FJALËS

Gëzim Ajgeraj

www.metaforapoetike.de.vu
www.gezimajgeraj.blog.com


LIRIA E FJALËS

Realizimi i sajë, në të shumtën e rasteve ka qenë i cunguar, në vaqnti në vendet e evropës lindore, ku dominonin sistemet moniste, kjo doemos edhe tek ne shqiptarët. Ndrydhja e lirisë së fjalës, është e lidhur ngushtë me lirinë e individit, shoqëris së gjerë, etj. Pra ajo është e lidhur ngushtë me të drejtën individuale deri në atë kolektive. Shikuar nga ky kënd, ndrydhja e sajë, është e dëmshme jo vetëm për individin por për gjithë një shoqëri a kolektivitet të tërë. Me që jemi tek letërsia, liria e fjalës është çelësi për realizimin e veprës letrare. Kur ajo mungon, apo bëhen kufizime qofshin ato të natyrës së brendshme të autorit, për hir të reflektimit apo koncesioneve që mundë ti bartë autori, apo, edhe nga cezura e jashtme, është e pa mundur pasqyrimi komplet i mendimit në një vepër të caktuar. Kësi sojë, dëmet janë të gjithëanëshme. E sonë fjala e autorit, vepra, pastaj dhe shoqëria e gjerë e cila nuk ka mundësi ta absorboj pasqyrën reale të mendimit. Pra nga kjo ndrydhje vijmë në konstatimin pa lirin e shprehjes së lirë, nuk ka as vepër të mirë. Këtij konstatimi vihet në pikëpyetje edhe zhvillimi intelektual i një shoqërie. Për ta ilustruar më së miri lirin e fjalës, ta marrim atë gjatë pjesës së dytë të shekullit të shkuar, në vendet ish sisteme moniste. Kësaj rrjedhe, do të mundë ti ikej as edhe tek ne, nga se pikërisht nga ky vizion dhe vizioni i shikimit nga letërsia botore, letërsia shqipe, e ka pruar më së rëndi nga cungimi i fjalës së lirë. Jo pse duam të mohojmë se nuk janë krijuar vepra në atë kohë, apo nuk është tentuar një shpërthim i fjalës së lirë, por me lirin e plotë të fjalës, pa tjetër se ajo letërsi do të shumë më e avancuar në nivel letrash, në letërsinë botore. Megjithatë nga kjo kohë qetësia e jonë, sidomos kah fundi i perëndimit të sistemeve moniste, na del me një metaforë shumë të fuqishme në krahasim me letërsitë e tjera. Pra, autorët duke qen të detyruar në kërkimin e shprehjes së lirë, fjalën e mbyllin brenda një metafore, nga e cila në mënyrë të tërthortë e shprehnin atë që e mendonin, edhe pse jo plotësisht. Si në Shqipëri, edhe në Kosovë, gjatë kësaj kohe, liria e fjalës, ka munguar dhe këtij konstatimi i qëndrojmë të pa luhatur. Në Kosovë, ka ndikuar sistemi monistë dhe pushteti i huajë, duke e pasur parasysh pozicionin e Kosovës në ish shtetin Jugosllavë, apo thënë më saktë atë Serbë, në pjesën e fundit të këtij pushtimi. Ndoshta do të duhej elaborim më i gjerë i kësaj kohe dhe lirisë së fjalës në këtë kohë, për ta ilustruar në fakte këtë problem, por për ata që i kanë jetuar këto sisteme e njohin mirë lirinë e fjalës. Kjo do të mundë të vërtetohej edhe me këtë se shqiptarët në ish këto pushtete i patën të cunguara edhe të drejtat njerëzore të kufizuara dhe çfarë të thuhet më tepër. Megjithatë, pas luftës së dytë botërore e këtej, letrarët vazhdimisht janë përpjekur, që brenda sajë lirie të kufizuar, të krijojnë pa u ndalur, që në një masë të caktuar ja kanë dalë, sa do e rrezikshme ka qenë realizimi i sajë. Edhe pse ka pasur shumë përpjekje pozitive në realizimin e sajë të plotë dhe në avancim, gjatë kësaj kohe ka gatur edhe elementë nga vetë njerëzit tanë, që janë vënë në shërbim të sistemit, e që shpesë me vetëdije apo pa të, e kanë ndihmuar cungimin e sajë. Ndoshta do të ishte mirë kthimi në të kaluarën, por sa do e hidhur të jetë ajo, ka ndodhur. Persekutimi i krijuesve, ndalesat e publikimit, diferencimet, izolimet etj, e deri tek likuidimet fizike, janë dëshmi e kohës që janë realizuar nga ish pushteti me ndihmën e pa tjetërsueshme edhe njerëzve nga vorbulla e jonë. Këto probleme, thuaj se janë të ngjashme edhe në shtetin amë Shqipërinë, nga se edhe atje, ish sistemi monistë, ka përdorur të njëjtën cezurë ndaj fjalës së lirë. Edhe atje, fjala e lirë ka qenë e ndrydhur, dhe nuk mundë ta mohojë kush. Kjo për faktin se ka ndodhur ngjarje e fakte të cilat e vërtetojnë këtë cungim. Ndalesat, kufizimet, largimet, izolimet, internimet e likuidimet e krijuesve, janë barra që i ngarkohen kohës, nikohsishtë janë ngjarje me fakte që kanë ndodhur. Na duket pak e rëndësishme argumentimi me emra, nga se do të dilnim në një ahje tjetër, por janë fakte të pa mohueshme për kohën. Megjithatë, edhe atje letërsia u zhvillua , edhe pse në përmasa të kufizuara, ajo avancoi mjaftë në krahasim me letërsitë tjera. Nga kjo kohë, na reflektohen edhe probleme tjera, të cilat koha me siguri do ti largojë. Për realizimin e pjesrishëm të fjalës, veprës në disa raste ju dha kozmetikë e sistemit, e cila doemos ishte e dëmshme për letërsinë. Kjo jo vetëm në Shqipëri, por edhe në Kosovë e kudo ne trevat shqiptare. Pra këtu, vijmë te konstatimi, se letërsia shqipe, pa lirinë e plotë të fjalës, gjatë këtyre viteve e ka pësuar shumë, deri në masën e ngeljes prapa në ecjen paralele me lehtësitë tjera. Nuk duam të themi se jemi mbrapa, por vetëm ta mendonim atë, se po ta kishim lirinë e plotë të fjalës, sa e sa vepra do ti kishim, dhe sa do ta avanconim letërsinë tonë në këtë kohë, duke e pasur parasysh se gjatë kësaj kohe pati krijues të niveleve të shkëlqyeshme. Pra, koha e ndrydhjes së fjalës, na sjellë edhe në konstatimin tjetër, se sa e kemi pruar edhe si kolektivitet edhe si letërsi, problemin:mungesa e lirisë së fjalës. Duke e parë se sa e rëndësishme është liria e fjalës, për të duhet përpjekur jo vetëm krijuesit por kujdes i duhur duhet të tregohet edhe nga shoqëria e gjerë në realizimin e plotë të sajë. Në zhvillimet e sotme në tokat shqiptare, kemi tjera zhvillime, në realizimin e fjalës. Pjesërisht ajo është realizuar, me gjithë atë ka potenca të trashëgimisë nga e kaluara, të cilat janë bartur nga individë, në klane të caktuara dhe në institucioni, nga të cilat, herë pas re i dalin pengesa, flasim gjithmonë për krijuesin. Ndoshta do të ishte mirë, të themi se, nëse krijuesi bëhet me veprën e tije, ai që ja nxjerrë të pa larat e një pushteti, klani apo individi, pjesërisht bëhet i izoluar. Këto pengesa, do të vijnë në forma të ndryshme, nëpër institucione, pasoja në jetën private, konsekuenca jo të tipit klasik, por të formave injorante nga e cila do ta sonte vetë autori dhe vepra. Pra këto janë pasojat e trashëguara nga një mentalitet i vjetruar, që ende po bartet në këto kohë tranzicioni të shoqërive tona, nga ai centralistë në sistem të hapur demokratik. Këto pengesa, do të ndihen edhe gjatë tek ne, dhe haraçin e kohëve të censuruara, ende do ta paguajmë, si shoqëri e gjerë. Të jem më i qartë. Mos u pajto me pushtetin, mos u pajto me klanet, mos u pajto me partitë, etj, ti do të jesh në masë të caktuar i ndrydhur. Megjithatë, sot lirin e fjalës nuk mundë ta ndaloj askush, e them në mënyrën klasike. Autori duhet ta thotë fjalën e lirë, pamvarsishtë se do të pëlqehet plotësisht, pa ju trembur sajë. I pëlqeu o si pëlqeu sistemit, kohës, klaneve e individëve. Krijuesi me vete duhet ta bartë lirin e fjalës, ta ushqej atë dhe ta thotë pa ju dridhur aspak gjuha e pendës, se vetëm atëherë do të mundë të realizohej misioni i i fjalës. Në asnjë mënyrë, si krijues nuk duhet të vishemi nën vellon e interesave, sistemeve, klaneve etj, sepse vetvetiu do të krijonim cungim të lirisë së fjalës. Nëse ndalemi tek ky problem, atëherë më lartë qëndron atdheu dhe kombi, si interesa që duhet ti ketë parasysh shprehja e mendimit të lirë, ndërsa realizimi i veprës, duhet të bëhet nën vizionin e fjalës së lirë, pa ju trembur sajë, sepse vetëm atëherë do të realizohej vepër e përkryer. Lirin e fjalës, çdo krijues duhet ta ndërtoj në vetvete, ta ushqejë atë dhe ta thotë me guxim, sepse duke qëndruar nën frikën e robit, nuk e kemi realizuar atë.
Gëzim Ajgeraj,6 mars 2004, Zvicër.

7 komente:

  1. I love it bravooooooo ☺ ☺ ☺ ☺ ☺ ☺

    PërgjigjuFshije
  2. Emri im është znj. QUEEN OWEN, C.E.O nga "STREHIMI I HUAJA TË QASJES" Një huadhënës kredie i cili i jep mundësi jetës së rastit dhe një normë interesi prej 2%. A keni nevojë për një hua urgjentisht për të paguar borxhet tuaja apo keni nevojë për një hua për të rritur biznesin tuaj? e kredisë së huasë për garantimin e huasë. Mos shikoni më shumë sepse ne jemi këtu për t'i bërë të gjitha problemet tuaja financiare një gjë të së kaluarës! ne u japim kredi kompanive, subjekteve private dhe personave të besuar me një normë interesi të ulët dhe të përballueshëm dhe një periudhë mospagimi prej gjashtë muajsh para fillimit të ripagimit të normës mujore të kredisë. (Queenowen9@gmail.com)

    A keni nevojë për një hua emergjente për normë të lirë?
    A jeni në borxh?
    A keni një kredi të keqe?
    A jeni refuzuar nga bankat apo huadhënësit e huasë?
    A keni nevojë për një hua për të filluar biznesin tuaj?
    A keni nevojë për një hua për jetë?
    A keni nevojë për një hua për strehim / investim?
    na kontaktoni përmes adresës sonë të emailit: (queenowen9@gmail.com)

    Të fala
    Znj. QUEEN OWEN

    PërgjigjuFshije
  3. Emri im është znj. QUEEN OWEN, C.E.O nga "STREHIMI I HUAJA TË QASJES" Një huadhënës kredie i cili i jep mundësi jetës së rastit dhe një normë interesi prej 2%. A keni nevojë për një hua urgjentisht për të paguar borxhet tuaja apo keni nevojë për një hua për të rritur biznesin tuaj? e kredisë së huasë për garantimin e huasë. Mos shikoni më shumë sepse ne jemi këtu për t'i bërë të gjitha problemet tuaja financiare një gjë të së kaluarës! ne u japim kredi kompanive, subjekteve private dhe personave të besuar me një normë interesi të ulët dhe të përballueshëm dhe një periudhë mospagimi prej gjashtë muajsh para fillimit të ripagimit të normës mujore të kredisë. (Queenowen9@gmail.com)

    A keni nevojë për një hua emergjente për normë të lirë?
    A jeni në borxh?
    A keni një kredi të keqe?
    A jeni refuzuar nga bankat apo huadhënësit e huasë?
    A keni nevojë për një hua për të filluar biznesin tuaj?
    A keni nevojë për një hua për jetë?
    A keni nevojë për një hua për strehim / investim?
    na kontaktoni përmes adresës sonë të emailit: (queenowen9@gmail.com)

    Të fala
    Znj. QUEEN OWEN

    PërgjigjuFshije
  4. Përshëndetje,
    Unë jam Znj. Esther Patrick, një huadhënës privat i kredisë, i cili jep kredi me mundësi për jetë. A keni nevojë për një hua urgjentisht për të paguar borxhet tuaja apo keni nevojë për një hua për të rritur biznesin tuaj? Ju jeni refuzuar nga bankat dhe institucionet e tjera financiare? A keni nevojë për një hua konsolidimi apo hipotekë? duke kërkuar për më shumë, sepse ne jemi këtu për t'i bërë të gjitha problemet tuaja financiare një gjë të së kaluarës. Ne u japim fonde individëve që kanë nevojë për ndihmë financiare, që kanë një kredi të keqe ose kanë nevojë për para për të paguar faturat, për të investuar në biznes me një normë prej 2%. Unë dua të përdor këtë medium për t'ju informuar se ne ofrojmë një ndihmë të besueshme dhe përfituese dhe do të jemi të gatshëm të ofrojmë një hua. Pra, na kontaktoni sot me email në:
    (estherpatrick83@gmail.com)

    PërgjigjuFshije
  5. A po kërkoni një hua, hua biznesi, hua personale, hua në shtëpi, auto
    hua, kredi studentore, kredi për konsolidimin e borxhit, hua të pasigurta, kapital sipërmarrës
    etj ... ne i japim kredi kompanive dhe individëve
    me një normë interesi të ulët dhe të përballueshëm prej 3%. Na kontaktoni për
    ndjekja e përpunimit të huasë dhe transferimi brenda 48 orëve; EMAIL US
    DREJT TANI ME: për më shumë
    informacionit. (douglastrustloancompany@yahoo.com)

    PërgjigjuFshije